Staże zawodowe mają za zadanie podniesienie kwalifikacji zawodowych oraz językowych.
Procedura jest następująca: pracodawca zgłasza chęć zatrudnienia obcokrajowca w ramach stażu. Za pośrednictwem upoważnionych organizacji poszukuje konkretnych pracowników (okres zatrudnienia do 12 miesięcy, z możliwością przedłużenia do kolejnych 6 miesięcy). Stażysta powinien otrzymywać wynagrodzenie w wysokości co najmniej takiej, jaką otrzymują pracownicy – obywatele kraju przyjmującego.
W Polsce informacje o zainteresowaniu zagranicznych pracodawców zatrudnieniem stażystów otrzymuje Ministerstwo Gospodarki i Pracy. Natomiast rekrutacją na zagraniczne staże zawodowe zajmują się Wojewódzkie Urzędy Pracy. To one na swoich stronach internetowych umieszczają ogłoszenia o stażach. Linki do tych urzędów można znaleźć wchodząc na stronę www.praca.gov.pl.
Limit miejsc stażowych określają obustronne umowy międzynarodowe (np. Niemcy 1.000 osób, Francja 1.000 osób, a Szwajcarka tylko 150 osób). Liczby te dotyczą wszystkich zawodów, nie tylko pielęgniarek i położnych.
Przedstawiamy procedurę uzyskania statusu stażysty zawodowego w różnych krajach, gdyż w poszczególnych krajach procedura ta jest odmienna. Wydaje się, że forma zagranicznego stażu zawodowego jest bardzo interesującą formą nie tylko podniesienia swoich kwalifikacji zawodowych oraz znajomości języka obcego, ale także sposobem na poprawę sytuacji materialnej.

NIEMCY

   1. Zatrudnienie stażystów "pracowników gości" celem podnoszenia kwalifikacji zawodowych i językowych Na podstawie umowy między Rządem Republiki Federalnej Niemiec a Rządem Rzeczypospolitej Polskiej obywatele polscy mogą podejmować w Niemczech pracę w charakterze pracownika-gościa w celu podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych i językowych na okres 12 miesięcy (na wniosek możliwe jest przedłużenie o dalszych 6 miesięcy). Pracownicy-goście mogą podejmować pracę tylko w swoim wyuczonym zawodzie (w wyjątkowych przypadkach dopuszcza się uznanie 3-letniego doświadczenia zawodowego za równoznaczne z ukończeniem kształcenia zawodowego).
   2. Jednostkami koordynującymi są po stronie niemieckiej ZAV – Zentralstelle fur Arbeitsvermittlung (Centralny Urząd Pośrednictwa Pracy) w Bonn, a po stronie polskiej Ministerstwo Gospodarki i Pracy, które w tym zakresie współpracuje z Wojewódzkimi Urzędami Pracy. Kandydaci ubiegający się o zatrudnienie w charakterze pracownika-gościa powinni zwracać się do Urzędów Pracy właściwych dla miejsca zamieszkania, gdzie otrzymają niezbędne informacje i formularze zgłoszeniowe.
   3. Wymagania stawiane kandydatom:
           wiek od 18 do 40 lat (w odniesieniu do wieku nie dopuszcza się żadnych wyjątków)
          ukończone wykształcenie zawodowe i odpowiednie doświadczenie zawodowe (z reguły dwuletnia praktyka) lub porównywalne kwalifikacje zawodowe (co najmniej 3-letnie doświadczenie zawodowe/praktyczne w zawodzie); o dopuszczenie ubiegać mogą się pracownicy wszystkich grup zawodowych z wykształceniem wyższym lub bez wykształcenia wyższego, o ile spełniają warunki dopuszczenia;
           dobra znajomość języka niemieckiego.

      Ważne:
          jako pracownicy-goście dopuszczane są tylko te osoby, które nigdy wcześniej nie podejmowały w Niemczech zatrudnienia w charakterze pracownika-gościa;
          nie przewiduje się możliwości sprowadzenia członków rodziny (z zasady członkom rodziny nie udziela się wizy pobytowej).
   4.  Formalności w Polsce
      Kandydaci ubiegający się o pracę w Niemczech składają podanie o pracę w Urzędzie Pracy w miejscu zamieszkania, gdzie otrzymują formularz zgłoszeniowy (2 egz.) i informator. Formularz zgłoszeniowy należy wypełnić w języku niemieckim i dołączyć do niego następujące dokumenty:
           świadectwo ukończenia kształcenia lub świadectwa potwierdzające posiadanie co najmniej 3-letniego doświadczenia zawodowego w obszarze, który jest przedmiotem wniosku (z uwierzytelnionym tłumaczeniem);
           życiorys w języku niemieckim z podaniem ukończonych szkół i doświadczenia zawodowego;
           świadectwa pracy (z uwierzytelnionym tłumaczeniem);
           dokument o niekaralności;
           2 aktualne zdjęcia;
          test językowy przeprowadzony przez uznanego nauczyciela lub tłumacza języka niemieckiego;
           umowa o pracę lub pisemna zgoda pracodawcy na zatrudnienie – o ile kandydat już je posiada.
   5. Wymagania stawiane pracodawcy w Niemczech
      Pracodawca powinien zatrudniać co najmniej 4 innych stałych pracowników, w pełnym wymiarze godzin, władających językiem niemieckim oraz posiadać uprawnienia kształcenia pracowników. Ponadto ZAV wymaga indywidualnie podania innych informacji o firmie, w której kandydat ma być zatrudniony. W celu równomiernego rozdziału kandydatów w poszczególnych branżach ZAV może dopuścić ograniczoną liczbę kandydatów dla danej firmy w danej branży, niezależnie od spełnienia w/w wymagań przez kandydatów.
      Pracownicy-goście nie mogą być zatrudniani przez osoby prywatne (gospodarstwa domowe).
   6. Procedura
      Pracownik-gość może ubiegać się o pracę jedynie za pośrednictwem ZAV, jednak może podać listę pracodawców, którzy go interesują.
      Również pracodawca w Niemczech ma prawo wystąpić o zatrudnienie konkretnej osoby z Polski. W takim wypadku kandydat po otrzymaniu umowy o pracę bezpośrednio od pracodawcy stara się we własnym zakresie o załatwienie w/w formalności w Polsce. ZAV nie udzieli zgody na pracę jeżeli załatwianie takiej umowy o pracę odbywa się za pośrednictwem niemieckiej lub zagranicznej prywatnej agencji. Pośrednictwo ZAV jest dla obywateli polskich bezpłatne.
   7. Umowa o pracę
      Podstawą otrzymania zgody na pracę jest umowa o pracę. Powinna ona zawierać następujące punkty:
          pracownik-gość powinien być zatrudniony jako specjalista, a nie jako personel pomocniczy;
          okres zatrudnienia powinien wynosić co najmniej 1 rok;
          tygodniowa liczba godzin pracy powinna odpowiadać uregulowaniom taryfowym lub zwyczajowym w danej branży – w wymiarze pełnego etatu;
          określenie prawa do urlopu;
          określenie wynagrodzenia brutto, odpowiadającego uregulowaniom taryfowym (najczęściej wysokość odpowiada wynagrodzeniu w pierwszym roku zatrudnienia);
          na pracodawcy ciąży obowiązek zapewnienia zakwaterowania;
          pracownik podlega w Niemczech obowiązkowi ubezpieczenia społecznego oraz zobowiązany jest do zawarcia ubezpieczenia zdrowotnego w Niemczech.
   8. Procedura uzyskania pozwolenia na pracę
      Lokalny Urząd Pracy w Polsce wysyła komplet dokumentów kandydata do Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w Polsce, które z kolei przekazuje je do ZAV. Między ZAV a polskimi urzędami współpracującymi istnieje porozumienie, że każdy kandydat musi wziąć udział w rozmowie kwalifikacyjnej.
      Po spełnieniu wszystkich wymagań ZAV wydaje kandydatowi dopuszczenie do pracy w charakterze pracownika-gościa i wraz z umową o pracę wysyła je do odpowiednie do Urzędu Pracy w Polsce. który następnie przekazuje je kandydatowi. Po przyjeździe do Niemiec należy złożyć wniosek o zezwolenie na pobyt we właściwym urzędzie ds. cudzoziemców (Ausianderbehórde). Dopuszczenie do pracy upoważnia do zatrudnienia u konkretnego pracodawcy, na konkretnym stanowisku i nie może być przenoszone na inne firmy. W ciągu tygodnia od przybycia do Niemiec pracownik-gość ma obowiązek zameldowania się w urzędzie meldunkowym, gdzie otrzyma kartę podatkową. Jeżeli upłynie termin wizy pobytowej, to należy ją przedłużyć w Ausianderamt – urzędzie dla obcokrajowców.
      Cała procedura uzyskania pozwolenia na pracę trwa zazwyczaj od 3 do 4 miesięcy dla umów imiennych, w przypadku osób nie posiadających przedwstępnej umowy o pracę u konkretnego pracodawcy znacznie dłużej.

LINKI:
ZAV – Zentralstelle fur Arbeitsvermittlung
Internationale Arbeitsvermittlung – 241.10/11
53107 Bonn
tel. 0049-228/713-1326
fax: 0049-228/713-1166
E-mail: [email protected]

http://www.arbeitsagentur.de/

Opracowanie: M. Zebrowska i J. Wawrzyniak, WEH Kolonia, na podstawie informacji ZAV – Zentralstelle fur Arbeitsvermittlung (Centralnego Urzędu Pośrednictwa Pracy) w Bonn (Merkblatt żur Vermittlung von Gastarbeitnehmern nach Deutschland – Hinweise fur Bewerber und Arbeitgeber, maj 2003)

Źródło informacji : Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Kolonii
Wydział Ekonomiczno-Handlowy
"Praktyczny Przewodnik Zatrudnienie obywateli polskich w Republice Federalnej Niemiec" Kolonia, lipiec 2004

FRANCJA

W myśl podpisanych pomiędzy Polską a Francją kilku umów dotyczących wymiany stażystów, w tym umowy o bezwizowej wymianie studentów i osób odbywających staże zawodowe(umowa weszła w życie 3.08.2001 r.) studenci i stażyści mogą przebywać we Francji przez okres niezbędny na ukończenie studiów lub odbycie stażu zawodowego w firmie francuskiej. Zgodnie z umową z 1990 roku pod ogólnym pojęciem stażysty (jeune professionnel) rozumiana jest osoba; która ukończyła 18 lat lecz ma nie więcej niż 35 lat; legitymuje się dyplomem " nauczania zawodowego "; posiada znajomość języka kraju do którego przyjeżdża (czyli francuskiego) w stopniu odpowiednim do wymagań dla stanowiska pracy, na którym będzie odbywała staż. Czas stażu u jednego, określonego pracodawcy w zasadzie winien wynosić najwyżej jeden rok, z możliwością przedłużenia go maksymalnie o dalsze 6 miesięcy. Stażysta powinien otrzymywać wynagrodzenie pozwalające na pokrycie kosztów pobytu, w wysokości co najmniej takiej jak otrzymują pracownicy – obywatele kraju przyjmującego (czyli Francji) na tym samym stanowisku pracy. Stażyści powinni być traktowani, opłacani oraz zatrudnieni na takich samych warunkach (czas pracy, bezpieczeństwo i higiena pracy, ubrania ochronne itp.) jak pracownicy miejscowi.

Pracodawca francuski zapraszający polskiego stażystę powinien zgłosić się do departamentalnego biura OMI, gdzie otrzyma stosowny kwestionariusz.
Kwestionariusz jest wypełniany częściowo przez pracodawcę, częściowo przez stażystę. Wraz z kwestionariuszem pracodawca winien złożyć inne wymagane dokumenty dotyczące kandydata (m.in. zdjęcia, życiorys, dyplomy wraz z ich tłumaczeniem na język francuski), "certificat dhebergement" oraz umowę o staż. Na podstawie złożonych dokumentów, odpowiednia delegatura OMI w porozumieniu z DDTEFP może odrzucić wniosek lub wyrazić zgodę na staż. W przypadku zgody na odbycie stażu, warszawski oddział OMI wskazuje przychodnię, w której kandydat powinien przeprowadzić w Polsce badania lekarskie. Pozytywny wynik badań pozwoli na uzyskanie ostatecznej zgody OMI i wyjazd do Francji.
Istnieje również Stowarzyszenie ADESPE które wspiera wymianę stażystów zawodowych pomiędzy Polską, a Francją. Pomoc, którą oferuje stowarzyszenie to głównie nawiązanie kontaktu z przedsiębiorstwem poszukującym stażystów, załatwianie niektórych formalności (kontakt z instytucjami takimi jak: OMI, DDTEFP, ambasady), sporządzanie umów o pracę, organizacja i finansowanie przejazdu z kraju pochodzenia do kraju, gdzie ma być wykonywany staż, przygotowywanie i tłumaczenie dokumentów, organizacja i finansowanie kursów języka francuskiego, pomoc w znalezieniu zakwaterowania i ubezpieczeniu stażysty itd. Jednak przed skorzystaniem z usług Stowarzyszenia należy się dokładnie upewnić, które usługi są oferowane odpłatnie i jaki jest ewentualny koszt udzielanej pomocy.
Pojawiają się też firmy prywatne zajmujące się pomocą w rekrutacji polskich stażystów czy pracowników szczególnie w sektorach, gdzie brakuje rąk do pracy (np. zawody medyczne, budownictwo, hotele i restauracje, rzemiosło, rolnictwo). W takiej sytuacji opłaty za usługę winien wnosić francuski pracodawca, stażysta nie powinien ponosić dodatkowych kosztów pośrednictwa związanych z rekrutacją procedurą załatwianiem formalności.

LINKI:
OMI – Office de Migration Intemationale (Urząd do Spraw Migracji Międzynarodowych), adres biura paryskiego: 44, rue Barque, 75732 Paris, tel. (0033.1).53.69.53.70, fax (0033.1)53.69.53.69,

OMI – biuro w Warszawie, ul. Puławska 17, 02-515 Warszawa, telefon:
0 (prefix.)22 529-31-84 (-85, -86, -88), fax: 0 (prefix)22 529-31-83(można rozmawiać po polsku lub po francusku).

DDTEFP – Direction Departamentale du travail, de Pemploi et de la formation professionnelle – (Departamentalna Dyrekcja do Spraw Pracy, Zatrudnienia i Szkolenia Zawodowego). Adresy zarówno dyrekcji Departamentalnych (DDTEFP) jak i regionalnych (DRTEFP) można znaleźć np. na stronie internetowej www.travail.gouv.fr (hasło : Adresses utiies – użyteczne adresy).

ADESPE – Association pour le Developpement et FEchange de Stagiaires Professionnels en Europe (Stowarzyszenie Rozwoju Wymiany Zawodowych Stażystów w Europie), intemet: /www.adespe.org

Źródło informacji: Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
FRANCJA INFORMATOR GOSPODARCZY
Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej we Francji
Wydział Ekonomiczno-Handlowy
PARYŻ,2003

Szwajcaria

Marcin Jaworek
Departament Rynku Pracy
Ministerstwo Gospodarki i Pracy

Zatrudnienie Obywateli Polskich w Szwajcarii w świetle wejścia Polski do Unii Europejskiej Wiele osób poszukujących pracy zagranicą udaje się do Szwajcarii, która ze stosunkowo niską stopą bezrobocia i prężną gospodarką daje nadzieje na stosunkowo łatwe znalezienie pracy. Należy jednak pamiętać, iż w przypadku tego kraju wciąż należy posiadać pozwolenie na pracę, ponieważ Szwajcarzy zdecydowali się na wprowadzenie okresu przejściowego.

Szwajcaria należąca do grupy najbogatszych państw świata, od lat znajduje się w centrum zainteresowania Polaków pragnących znaleźć tam pewną i dobrze płatną pracę. Niestety państwo to praktykuje dosyć restrykcyjną politykę zatrudnieniową wobec cudzoziemców skutkiem czego w przeciwieństwie do np.: Niemiec otrzymać tam pracę, a właściwie pozwolenie na pracę jest bardzo trudno, gdyż pracodawca szwajcarski musi spełnić szereg ściśle określonych warunków, a limit udzielanych zezwoleń jest stosunkowo niewielki. Wobec cudzoziemskich kandydatów stosowany jest tzw. test rynku pracy i kontroli warunków zatrudnienia, polegający na sprawdzaniu czy na oferowane miejsce pracy nie ma szwajcarskiego kandydata oraz sprawdzane jest czy umowa o pracę jest zgodna ze szwajcarskimi przepisami, tj. czy wynagrodzenie nie jest określone na zbyt niskim poziomie.
Jedną z form obok pracy sezonowej, z której często korzystają Polacy aby podjąć tam pracę jest zatrudnienie w charakterze stażysty w oparciu o Umowę między rządem RP i rządem Konfederacji Szwajcarskiej w sprawie wymiany stażów zawodowych z 11.06.1993r. (Dz.U. z 1994r. Nr 100 poz.485). (Umożliwia podjęcie pracy w Szwajcarii o ile pracobiorca posiada własnego pracodawcę). Warto podkreślić, iż Szwajcaria tego typu umowy podpisała łącznie z 30 krajami, jednakże w przypadku takich państw jak Argentyna, Bułgaria, Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Kanada, Monaco, Filipiny, Rumunia, Słowacja, Republika Południowej Afryki, Czech i USA granica wieku została określona na 35 lat.
Istotne w przypadku zatrudnienia w tym kraju jest to, iż o pozwolenie na pracę należy się starać we własnym kraju. Wykluczone jest natomiast występowanie oraz otrzymanie zezwolenia na pracę na terytorium Szwajcarii.
Reguła ta znajduje zastosowanie również w przypadku wspomnianej umowy, ponieważ kandydat na stażystę musi złożyć dokumenty we właściwym dla swego miejsca zamieszkania Wojewódzkim Urzędzie Pracy bądź Filii, skąd przesyłane są do Departamentu Rynku Pracy Ministerstwa Gospodarki i Pracy, który po weryfikacji i rejestracji w bazie danych przekazuje je do szwajcarskiego partnera, tj. Federalnego Urzędu Imigracji, Integracji i Emigracji (IMES-Bundesamt für Zuwanderung, Integration und Auswanderung) w Bernie, który sprawdza zgodność dokumentów kandydata z umową oraz kontaktuje się z pracodawcą Szwajcarskim w celu weryfikacji warunków pracy i płacy oraz przygotowanego przez pracodawcę programu doskonalenia zawodowego dla przyszłego stażysty. Niekiedy zdarzają się bowiem przypadki, iż kandydaci nie otrzymywali zezwolenia, gdyż pracodawca nie przedstawiał urzędowi szwajcarskiemu (IMES) odpowiedniego programu szkolenia. Generalnie w oparciu o wymienioną umowę stażyści mogą zawierać umowy o pracę na okres do 12 miesięcy z możliwością ewentualnego przedłużenia o kolejne 6 miesięcy. Zezwolenie na pracę w ramach stażu zawodowego jest wydawane przez urząd szwajcarski tylko raz w życiu dla danego kandydata.
Osoby ubiegające się o zezwolenie na pracę w oparciu o tą umowę muszę spełnić szereg warunków. Po pierwsze muszą złożyć w swoim urzędzie komplet dokumentów zawierający następujące pozycje:

     formularz "Gesuch um Aufenthaltsbewilligung / Arbeitsvermittlung als Stagiaire (Gastarbeitnehmer)" (wniosek o udzielenie zgody na pobyt / pośrednictwo w zatrudnieniu jako stażysta) w oryginale, w jednym egzemplarzu – wypełniony starannie w jednym z obowiązujących języków maszynowo lub pismem drukowanym;
   umowę o pracę (Arbeitsvertrag) od pracodawcy szwajcarskiego (nie dotyczy kandydatów ubiegających się o staż w ramach naboru);
     życiorys w języku polskim i niemieckim;
     poświadczona kserokopia świadectwa szkolnego wraz z tłumaczeniem na język niemiecki;
     poświadczona kserokopia świadectwa uprawnień zawodowych lub zaświadczenia o prawie wykonywania zawodu (w przypadku personelu medycznego) wraz z tłumaczeniem na język niemiecki;
     poświadczone kserokopie zaświadczeń o stażu pracy (świadectwa pracy) wraz z tłumaczeniem na język niemiecki;
     jedno zdjęcie paszportowe.

Należy podkreślić, iż zgodnie z umową Polsko-Szwajcarską o pracę jako stażysta mogą się ubiegać osoby w wieku 18-30 lat, posiadające wykształcenie w zawodzie w którym będą pracowały w Szwajcarii i zdobyły je w ciągu ostatnich trzech lat. Jednakże od tych warunków IMES stosuje pewne odstępstwa i dopuszcza do pośrednictwa także osoby które ukończyły 30 rok życia (maksymalnie do 33 roku). Warto wiedzieć, iż z tej formy zatrudnienia niestety nie mogą skorzystać osoby, które co najmniej dwukrotnie pracowały w Szwajcarii w ramach tzw. praktyk zawodowych. IMES z reguły nie udziela tym osobom zezwoleń na prace, ponieważ przy wydawaniu zezwolenia na pracę brane są pod uwagę również wcześniejsze okresy pobytu w Szwajcarii. Ponadto w stażyści nie mogą być zatrudniani do pracy w niepełnym wymiarze czasu ani świadczyć pracy ma własny rachunek oraz nie jest przewidywana możliwość łączenia rodzin.
Generalnie w ramach wspominanego dokumenty zezwolenia na pracę może uzyskać do 150 osób, ale przeciętnie w ciągu roku Federalny Urząd Imigracji, Integracji i Emigracji udziela około 20-60 zezwoleń, (Tylko tylu obywatelom polskim udaje się znaleźć pracodawcę w Szwajcarii we własnym zakresie) Tak więc liczba Polaków przyjeżdżających do Szwajcarii na staże zawodowe jest zmienna, np. w latach 1997 – 2002 wynosiła odpowiednio: 11, 19, 16, 26, 55 i 39 osób.
Bardzo często zdarza się, iż szwajcarscy pracodawcy w celu przyśpieszenia procedury pośrednictwa, pomimo posiadania informacji o trybie pośrednictwa, przesyłają dokumenty kandydata, często jeszcze do tego niekompletne, bezpośrednio do Ministerstwa Gospodarki i Pracy w Warszawie, z pominięciem Wojewódzkiego Urzędu Pracy. W tego typu przypadkach dokumenty zawsze są zwracane kandydatowi z prośbą o uzupełnienie i wskazówkami gdzie należy je złożyć.
Warto zaznaczyć, iż po 1 maja 2004r., tj. po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej praktycznie nic nie uległo zmianie w kwestii dostępu obywateli Polskich do tamtejszego rynku pracy . Obecnie Na własny rachunek w Szwajcarii mogą podejmować pracę obecnie jedynie obywatele" starych" państw Unii oraz Islandii i Norwegii. (Bardziej szczegółowe informacje są dostępne na stronie www.imes.admin.ch). Aktualnie liczba miejsc pracy w Szwajcarii dla obywateli państw Unii Europejskiej wynosi 15 tysięcy zezwoleń w przypadku osób zatrudnianych na okres pięciu lat i 115 tysięcy zezwoleń w przypadku osób otrzymujących umowy ma okres do roku pracy. Należy przy tym podkreślić, iż Szwajcaria od lat już uchodzi wśród krajów należących do OECD za kraj o jednym z najwyższych udziałów cudzoziemców w ogóle mieszkańców, który w 2003r. wynosił 20,1%.
Wobec zatrudnienia obywateli z tzw. państw trzecich (wszystkie kraje świata z wyłączeniem "starych" krajów unijnych tj. 15. Parlament Szwajcarski usankcjonował jedynie stosowaną już praktykę, że o pozwolenie w ramach kontyngentu (4 tys. zezwoleń na pracę i osiedlenie się na okres do 5 lat oraz 5 tys. zezwoleń na pracę rocznie dla osób podejmujących zatrudnienie na okres do 1 roku) można ubiegać się jedynie poza terytorium Szwajcarii.
Ponadto Szwajcaria negocjując z Komisją Europejską umowę o swobodnym ruchu osób (w ramach umów bilateralnych ) zapewniła sobie maksymalne okresy przejściowe dla objęcia nowych krajów unijnych poszerzonymi kontyngentami obowiązującymi aktualnie wobec krajów 15-tki. Niemniej nie jest jeszcze ostatecznie postanowione od kiedy ma być liczony 7-letni okres i w tej sprawie w dalszym ciągu prowadzone są rozmowy, ponieważ Komisja Europejska stoi na stanowisku, że okres ten powinien biec od 1 maja 2004, natomiast Szwajcarzy są zdania, że od ratyfikacji przez nich umowy (czyli najwcześniej od końca br. ale nie jest też wykluczone, że zostanie ona ratyfikowana dopiero za rok).
Natomiast co najważniejsze w okresie przejściowym mają być utrzymane umowy bilateralne, a w odniesieniu do stażystów, nadal obowiązują postanowienia umowy w tej sprawie z 11 czerwca 1993 r. Szwajcarzy w niczym nie zmienili również praktyki związanej z uzyskiwaniem pozwoleń w ramach rocznego kontyngentu 150 osób

Źródło informacji: Służba pracownicza 9/2004

Zebrał i opracował:Mariusz Mielcarek