Interpelacja nr 3899
do ministra pracy i polityki społecznej
w sprawie pielęgniarek pracujących w domach pomocy społecznej
Szanowna Pani Minister! W związku z przedstawionymi na dyżurze poselskim problemami środowiska pielęgniarek pracujących w domach pomocy społecznej zwracam się do Pani Minister z serdeczną prośbą o odpowiedź na poniżej zadane pytania.
Pielęgniarki pracujące w domu pomocy społecznej muszą być wszechstronnie przygotowane do pełnienia swoich obowiązków. Są to osoby nierzadko z tytułem magistra, licencjata – specjalistki w swojej dziedzinie. W codziennych działaniach zmagają się z bardzo poważnymi problemami natury fizycznej, psychicznej i społecznej. Udar mózgu, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, epilepsja, cukrzyca, nowotwory – to nieliczne z wielu tragedii, jakie dotyczą podopiecznych Domów Pomocy Społecznej. Pielęgniarki te pracują często bez lekarza, co w przypadkach nagłego pogorszenia stanu zdrowia mieszkańca, niezależnie od przyczyny, wymaga od nich solidnego przygotowania zawodowego, by zapobiec groźnym powikłaniom, złagodzić ból czy cierpienie, zastosować psychoterapię elementarną. Rola domów pomocy społecznej w dzisiejszych czasach uległa diametralnej zmianie. Pełnią one obecnie funkcję hospicjów.
Mimo to pielęgniarki pracujące w domach pomocy społecznej traktowane są jako pracownicy niższej kategorii w stosunku do osób zatrudnionych w ochronie zdrowia. Taka sytuacja doprowadziła do masowych rezygnacji z pracy w domach pomocy społecznej. Wskutek tego powstały wakaty, na które brakuje chętnych, a w niektórych placówkach na jedną pielęgniarkę przypada nawet 60 pensjonariuszy! W zawodzie pozostały tylko osoby, dla których jest on życiowym powołaniem. Niestety, jeżeli sytuacja nie ulegnie zmianie, to i one będą zmuszone zrezygnować ze swojej dotychczasowej działalności.
Zważywszy na powyższe, proszę o wyjaśnienie następujących kwestii:
1. Dlaczego za pracę w porze nocnej pielęgniarki pracujące w domach pomocy społecznej mają płacone 20% stawki godzinowej, a nie jak pielęgniarki w ochronie zdrowia 65%?
2. Dlaczego nie otrzymują dodatku za pracę w niedziele i święta?
3. Z jakiego powodu ich normatywny czas pracy liczony jest w sposób: 8 godzin na dzień roboczy, a nie jak w ochronie zdrowia 7 godzin 35 minut?
4. Dlaczego nie objęła tego środowiska tzw. ustawa ˝203˝ z 2000 r.?
5. Dlaczego ich uposażenie wynosi 50% uposażenia pielęgniarek zatrudnionych w ochronie zdrowia?
6. Czy Pani resort planuje zmianę tego niekorzystnego i niedopuszczalnego stanu rzeczy?
7. Jeżeli tak, to proszę o przedstawienie konkretnych propozycji zmian.
Z wyrazami szacunku
Poseł Hanna Zdanowska
Łódź, dnia 16 czerwca 2008 r.
Odpowiedź ministra pracy i polityki społecznej
na interpelację nr 3899
w sprawie pielęgniarek pracujących w domach pomocy społecznej
Odpowiadając na pana pismo z dnia 29 kwietnia br., znak SPS-023-3899/08, w sprawie interpelacji pani poseł Hanny Zdanowskiej dotyczącej pielęgniarek zatrudnionych w domach pomocy społecznej, wyjaśniam, co następuje:
Systemy wynagradzania mające zastosowanie do określonej grupy pracowników są z reguły pochodnymi przepisów regulujących ich status prawny. Warunki wynagradzania i świadczenia związane z pracą określają obowiązujące u danego pracodawcy przepisy szczególne bądź przepisy prawa pracy. Z uwagi na powyższe, zdaniem tut. resortu, zasadne jest zróżnicowanie warunków wynagradzania określonych grup zawodowych zatrudnionych u pracodawców o odmiennym statusie prawnym i zasadach prowadzonej gospodarki finansowej.
Status prawny, w tym warunki wynagradzania pracowników zakładów opieki zdrowotnej, określają przepisy szczególne. Do pracowników zatrudnionych w zakładach opieki zdrowotnej (funkcjonujących w sferze budżetowej, jak i poza tą sferą) ma zastosowanie ustawa o zakładach opieki zdrowotnej z 30 sierpnia 1991 r. (t.j. Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89) oraz wydane na jej podstawie rozporządzenie ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 8 czerwca 1999 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników publicznych zakładów opieki zdrowotnej (Dz.U. nr 52, poz. 453, z późn. zm.), które jest stosowane wyłącznie w ZOZ sfery budżetowej (państwowej i samorządowej). Wymieniona ustawa w sposób odrębny i uwzględniający specyfikę zakładów opieki zdrowotnej, w tym przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych świadczeń zdrowotnych, ustalają uprawnienia pracowników wykonujących zawody medyczne w zakresie czasu pracy (art. 32g ustawy o ZOZ) i niektórych składników wynagrodzenia – dodatków za pracę w porze nocnej oraz niedziele i święta (art. 32l ustawy o ZOZ). Wynagrodzenia pracowników zakładów opieki zdrowotnej finansowane są ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia. Natomiast status prawny pracowników zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej określają przepisy ustawy z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1593 z późn. zm.) oraz wydane na jej podstawie rozporządzenie Rady Ministrów z 2 sierpnia 2005 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 146, poz. 1222, z późn. zm.).
Podwyższenie wynagrodzeń pracowników zatrudnionych w domach pomocy społecznej prowadzonych przez jednostki samorządowe następuje w ramach środków na wynagrodzenia będących w dyspozycji danego pracodawcy. Finansowanie wydatków na wynagrodzenia pracowników samorządowych następuje w ramach środków przewidzianych na ten cel w budżetach własnych jednostek samorządu terytorialnego. Na marginesie pragnę zauważyć, że uprawnienia pracowników samorządowych, a więc i pielęgniarek zatrudnionych w domach pomocy społecznej, w zakresie wysokości nagród jubileuszowych i odpraw emerytalnych są korzystniejsze niż dla pracowników ZOZ.
Jednostki samorządu terytorialnego mają zagwarantowaną ustawowo dużą niezależność i samodzielność oraz autonomię finansową. Nie jest zatem prawnie możliwe narzucenie pracodawcom samorządowym obowiązku podwyższania wynagrodzeń personelu medycznego w sposób analogiczny, jak ma to miejsce u pracodawców w ochronie zdrowia.
Pracodawca samorządowy ma także w ramach posiadanych środków możliwość wprowadzenia korzystniejszych warunków wynagradzania pracowników, niż wynikające z omawianego rozporządzenia Rady Ministrów, w drodze układu zbiorowego pracy lub regulaminu wynagradzania; powyższe regulacje zakładowe nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż mające do nich zastosowanie przepisy szczególne, o których mowa wyżej.
W ramach ww. regulacji zakładowych można także stosować inne korzystniejsze rozwiązania w zakresie niezbędnych uzupełnień dla pracowników danej jednostki organizacyjnej pomocy społecznej, w tym m.in. wprowadzić dodatek za pracę w niedzielę i święta itp. lub wprowadzić dodatek za pracę w porze nocnej.
O tym, że takie rozwiązania funkcjonują świadczy m.in. analiza danych zebranych w 2006 r. w 402 domach przez Naczelną Radę Pielęgniarek i Położnych w sprawie wynagrodzeń pielęgniarek zatrudnionych w domach pomocy społecznej, z których wynika, że dodatek za pracę w godzinach popołudniowych wypłacany był w 62,44% ankietowanych domów, najczęściej w wysokości obligatoryjnej, 10% wynagrodzenia zasadniczego (55 domów), w 38 DPS – 20-30 zł, w 37 DPS – 41-40 zł, w 33 DPS – 71-80zł, w 5 DPS – 55zł.
Dodatek za pracę w godzinach nocnych wypłacany był w 73,63% domów, z czego w 112 domach – w wys. 20% wynagrodzenia zasadniczego (obligatoryjny), w 44 DPS – w wys. 51-60zł, w 36 DPS – w wys. 61-70zł, w 33 DPS – w wys. 71-80 zł, w 8 DPS – w wys.111-120 zł.
Dodatki za pracę w niedziele i święta (brak takiego dodatku w obecnych przepisach płacowych) wypłacano w 55 DPS, z tego w 10 DPS w wys. 40-45% wynagrodzenia zasadniczego, w 14 DPS – w wys. 41-50zł, w 16 DPS – w wys.60-70 zł, w 2 DPS – 75 zł.
Kwestia czasu pracy pracowników samorządowych, w tym pracowników domów pomocy społecznej, uregulowana została w art. 24 ust. 2 ww. ustawy o pracownikach samorządowych. Zgodnie z nim czas pracy pracownika samorządowego nie może przekraczać 40 godzin na tydzień i 8 godzin na dobę.
Jeśli chodzi o tzw. ustawę 203 (ustawa z dnia 22 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw i ustawy o zakładach opieki zdrowotnej – Dz.U. z 2001 roku nr 5, poz. 45), to uprzejmie informuję, że nie miała ona zastosowania do personelu medycznego zatrudnionego w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej. Zgodnie z art. 1 pkt 3 ww. ustawy przyrost przeciętnego wynagrodzenia nie niższy niż 203 zł miesięcznie przysługiwał tylko pracownikom samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej.
Zgodnie z ustawą z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz.593, z późn. zm.) dom pomocy społecznej jest jednostką organizacyjną pomocy społecznej świadczącą całodobowe usługi o charakterze bytowym, opiekuńczym, wspomagającym oraz edukacyjnym. Świadczenie tych usług oparte jest o zestaw standardów obowiązujących funkcjonujące w Polsce domy. Dom pomocy społecznej nie świadczy usług medycznych, a jedynie powinien umożliwić korzystanie z nich w zakładach opieki zdrowotnej. Osoba wymagająca pomocy medycznej mieszkająca w domu pomocy społecznej ma prawo do takich samych świadczeń opieki pielęgnacyjnej, jak osoba zamieszkująca w domu rodzinnym. Może zatem na miejscu, w domu pomocy społecznej korzystać ze świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych na analogicznych zasadach, jak w domu pacjenta, w tym świadczeń lekarza i pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej, świadczeń w pielęgniarskiej opiece długoterminowej.
W domach pomocy społecznej przebywają osoby niezdolne do samodzielnej egzystencji, które wymagają wyrównywania różnego rodzaju deficytów poprzez świadczenie opieki, terapii oraz zagwarantowanie poczucia bezpieczeństwa łatwym dostępem do świadczeń zdrowotnych w systemie 24-godzinnym. Wprawdzie osoba wymagająca pomocy medycznej przebywająca w domu pomocy społecznej ma prawo do świadczeń opieki pielęgnacyjnej środowiskowej, jednak praktyka działania sprowadza się do sytuacji, w której mieszkańcy domów pomocy społecznej są pod opieką personelu pielęgniarskiego i rehabilitacyjnego zatrudnionego w domu w całości finansowanego ze środków pomocy społecznej i praktycznie nie korzystają z katalogu należnych świadczeń zdrowotnych wynikających z ubezpieczenia zdrowotnego.
Dodatkowo informuję na podstawie art. 2 ust. 2a ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (t.j.: Dz.U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89), że na terenie domu pomocy społecznej może zostać wydzielona jednostka organizacyjna zakładu opieki zdrowotnej, której zadaniem będzie udzielanie świadczeń zdrowotnych mieszkańcom domu pomocy społecznej. Osobami udzielającymi świadczeń zdrowotnych w takiej wydzielonej jednostce organizacyjnej zakładu opieki zdrowotnej (ZOZ) mogłyby być te osoby, które obecnie są zatrudnione w domu pomocy społecznej, jeśli posiadają prawo wykonywania zawodu medycznego i ZOZ mógłby zawrzeć z nimi stosowne umowy. Jednak ta regulacja prawna pozostała w sferze teorii i nie została wdrożona do praktyki z uwagi na małą atrakcyjność partnerów, jakimi są domy pomocy społecznej dla dyrektorów zakładów opieki zdrowotnej, a w konsekwencji dla oddziałów Narodowego Funduszu Zdrowia. Z informacji zbieranych pod koniec 2007 r. przez Departament Pomocy i Integracji Społecznej wynikało, że na terenie kraju w funkcjonujących obecnie domach pomocy społecznej udało się uruchomić zaledwie 17 jednostek ZOZ zgodnie z ww. regulacją prawną.
Pewną przeszkodą dla tworzenia takich filii zakładów opieki zdrowotnej jest także niespełnianie wymogów w zakresie standardu wyposażenia pomieszczeń służących realizacji świadczeń zdrowotnych lub brak odpowiednich kwalifikacji pracowników medycznych (obecnie pracowników DPS) do zatrudnienia w zakładzie opieki zdrowotnej do realizacji świadczeń opieki długoterminowej w odniesieniu do mieszkańców domów pomocy społecznej. Tak więc w większości przypadków domy pomocy społecznej w dalszym ciągu finansują usługi zdrowotne, które powinny być finansowane z Narodowego Funduszu Zdrowia.
W bieżącym roku pojawiła się nowa możliwość dotycząca świadczenia usług pielęgniarskich w domach pomocy społecznej w związku z podpisaniem we wrześniu ub.r. zarządzenia nr 69 prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia umożliwiającego świadczenie środowiskowych usług pielęgniarskich również przez pielęgniarki zatrudnione w domach pomocy społecznej. Resort w trybie roboczym ustalił z Narodowym Funduszem Zdrowia m.in. że świadczenia zdrowotne należne mieszkańcom mogą być realizowane w dwojaki sposób:
1. Zakład opieki zdrowotnej występuje do wojewody o zmianę statutu – rozszerza działalność o świadczenia dla mieszkańców domów pomocy społecznej przez wydzieloną jednostkę. Występuje do inspekcji sanitarnej o dopuszczenie siedziby DPS jako miejsca świadczeń zdrowotnych. Po spełnieniu warunków lokalowych realizuje świadczenia zdrowotne, które mogą być świadczone przez pielęgniarki domu pomocy społecznej po zawarciu z nimi stosownych umów, ale pod warunkiem spełniania wymogów kwalifikacyjnych zawartych w zarządzeniu prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia nr 69 z dnia 25 września 2007 r. w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów o udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju podstawowa opieka zdrowotna (§ 22).
2. Zakład opieki zdrowotnej rozlicza pielęgniarki w systemie zadaniowym. Jeśli pielęgniarki zatrudnione w DPS spełniają wymagania kwalifikacyjne w zakresie pielęgniarskiej opieki środowiskowej i są wybrane przez pacjentów, mogą stać się pracownikami ZOZ (zatrudnionymi w części lub na całym etacie) i wówczas świadczą usługi zgodnie z § 31, z uwzględnieniem załącznika 12 zarządzenia – karta oceny pacjenta (do 60 pkt skali Bartela), realizują indywidualny plan opieki zgodnie z załącznikiem 13 i w oparciu o katalog świadczeń – załącznik 14. W takim przypadku ZOZ wyposaża pielęgniarkę w zestaw przenośny dla pielęgniarki środowiskowej zgodnie z załącznikiem 10 do zarządzenia. W ocenie Narodowego Funduszu Zdrowia w obecnym stanie prawnym brak jest jakichkolwiek przesłanek, aby zakład opieki zdrowotnej nie realizował pielęgniarskiej opieki środowiskowej, gdyż w przypadku wyboru przez pacjenta lekarza pierwszego kontaktu dyrektor właściwego zakładu opieki zdrowotnej ZOZ ma obowiązek zapewnienia takiej opieki. Gdyby dyrektorzy domów wskazywali, że zarządzenie nr 69 nie jest realizowane, to NFZ mógłby zastosować instrumenty skutecznego wyegzekwowania świadczenia usług pielęgniarstwa środowiskowego, jednak do NFZ takie skargi nie wpłynęły.
Jak zapewne pani poseł Zdanowskiej wiadomo, problemem świadczeń zdrowotnych w domach pomocy społecznej zainteresowane są Komisje Polityki Społecznej i Rodziny Sejmu i Senatu. Odbyło się w tej sprawie kilka posiedzeń, w czasie których nie rozwiązano problemu, a jedynie wskazano możliwe rozwiązania (m.in. te, o których mowa wyżej). Być może Ministerstwo Zdrowia podejmie ponownie prace nad tzw. ustawą pielęgnacyjną, która zapewne przyczyniłaby się do poprawy sytuacji finansowej osób niesamodzielnych, w tym także jednostek, w których takie osoby będą korzystały z usług pielęgnacyjnych.
Pragnę zapewnić, że Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej dokłada i będzie dokładać dalszych starań w celu rozwiązania problemów dotyczących finansowania usług zdrowotnych w domach pomocy społecznej. Działania resortu będą koncentrowały się głównie w kierunku przeniesienia ciężaru finansowania świadczeń zdrowotnych w domach pomocy społecznej na Narodowy Fundusz Zdrowia. Już kolejne pismo w tej sprawie zostało skierowane do pani Ewy Kopacz ministra zdrowia. Instrumenty prawne, które opisała w swoim stanowisku pani minister Ewa Kopacz, możliwe wprawdzie do wdrożenia, nie przekładają się jednak na płynne, praktyczne działania i dlatego też konieczne są zmiany zmierzające do usprawnienia funkcjonującego obecnie systemu.
Ponieważ w chwili obecnej trwają w Sejmie prace nad pakietem ustaw zdrowotnych, wyrażam nadzieję, iż w trakcie tych prac uda się wypracować kompromisowe rozwiązania, które umożliwią mieszkańcom domów pomocy społecznej korzystanie z należnych im praw, m.in. porównywalne świadczenia, z jakich korzystają osoby przebywające w zakładach opiekuńczo-leczniczych (realizowane w domu pomocy społecznej i w całości finansowane ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia).
Ponadto pragnę poinformować, że we współpracy z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji prowadzone są rozmowy z Ministerstwem Zdrowia, które mają na celu wypracowanie takich właśnie kompromisowych rozwiązań.
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej podjęło także inne działania mające na celu poprawę finansowania domów pomocy społecznej, w tym wynagrodzeń wszystkich pracowników tych jednostek. Zwrócono się w tej sprawie zarówno do wojewodów, jak i ministra finansów.
Minister
Jolanta Fedak
Warszawa, dnia 18 lipca 2008 r.
Zobacz także:
Interpelacje posłów i senatorów – pielęgniarka w DPS
Pielęgniarki w DPS finansowane przez NFZ?
Średnie wynagrodzenie pielęgniarek pracujących w DPS w poszczególnych województwach wacha się od 1255 zł do 2297 zł.
Z redakcyjnej poczty: Jestem pielęgniarką pracującą w ŚDS. Mam problem z odszukaniem regulacji płac w takich ośrodkach. Proszę o pomoc w odszukaniu danej tematyki.
Z redakcyjnej poczty: kiedy jest szansa na podwyżki dla pielęgniarek zatrudnionych w DPS?
