Kalendarz skoków rozwojowych stanowi przydatne narzędzie dla rodziców. Przygotowuje na nadchodzące zmiany i pomaga zrozumieć zachowanie malucha. Każdy skok oznacza nowe umiejętności i postępy w rozwoju. Czytaj artykuł, aby być na bieżąco.

Czym są skoki rozwojowe niemowlaka?

Skoki rozwojowe to okresy intensywnych zmian w rozwoju układu nerwowego dziecka. Mózg maluszka rozwija się w sposób skokowy – niemowlę przechodzi przez siedem głównych faz rozwoju w pierwszym roku życia. Te okresy charakteryzują się szczególnie dynamicznym rozwojem całego systemu nerwowego i zdobywaniem zupełnie nowych umiejętności.

Proces ten może wiązać się ze stresem dla dziecka i silniejszym odczuwaniem bodźców z otoczenia. Maluszek może być bardziej rozdrażniony, marudzi częściej niż zwykle, płacze, traci apetyt i potrzebuje więcej bliskości z rodzicami. Mogą także pojawić się problemy ze snem i niespokojne noce.

Każdy kolejny skok rozwojowy trwa zwykle dłużej niż poprzedni. Pierwszy może trwać od kilku dni do dwóch tygodni, podczas gdy późniejsze mogą się przeciągać nawet do trzech tygodni. Co charakterystyczne, przed nadejściem skoku dziecko może wydawać się, jakby zapomniało już opanowane umiejętności. To normalny proces przygotowawczy do nabycia nowych zdolności, o czym dobrze przypomina kalendarz skoków rozwojowych, pomagający rodzicom lepiej zrozumieć ten etap.

Pierwszy skok rozwojowy – 5 tygodni po urodzeniu

Pierwszy skok w kalendarzu skoków rozwojowych przypada około piątego tygodnia życia i koncentruje się na wrażeniach zmysłowych. Dziecko wykazuje większą żywotność po obudzeniu się i koncentruje wzrok na twarzach opiekunów. Wzrok malucha staje się wyraźniejszy w porównaniu z pierwszymi dniami życia.

Maluch może reagować nadwrażliwością na głośne dźwięki oraz intensywne światło, co często wywołuje u niego niepokój lub płacz. Po przejściu tego skoku maluszek zaczyna się uśmiechać społecznie, staje się bardziej świadomy dźwięków, zapachów i dotyku. Jest również aktywniejszy między drzemkami i z zainteresowaniem obserwuje osoby w swoim otoczeniu. Często zauważalne jest także zmniejszenie ulewania.

Ten etap oznacza, że system nerwowy dziecka dojrzewa i lepiej przetwarza bodźce ze świata zewnętrznego. To pierwszy krok w kierunku świadomego kontaktu z otoczeniem i budowania relacji z bliskimi osobami.

Drugi i trzeci skok – odkrywanie wzorców i niuansów

Drugi skok rozwojowy następuje między 7. a 9. tygodniem życia i dotyczy rozpoznawania wzorców. Dziecko zaczyna kojarzyć różne czynności – karmienie z objęciami mamy, kąpiel ze zbliżającym się snem. Odkrywa również własne rączki i możliwość ich poruszania. Po tej fazie niemowlę unosi główkę, porusza rączkami i nóżkami oraz chwyta drobne przedmioty. Zaczyna rozpoznawać bliskie osoby i wydaje pierwsze dźwięki poza płaczem. Te umiejętności są fundamentem dla późniejszego rozwoju społecznego i komunikacyjnego.

Trzeci skok przypada między 11. a 12. tygodniem życia i charakteryzuje się dostrzeganiem niuansów. Trzymiesięczne dziecko potrafi odróżnić tony głosów rodziców i koordynuje ruchy oczu i głowy w bardziej zgrany sposób. Poznaje świat głównie przez usta, wkładając do nich różne przedmioty – to naturalna metoda eksploracji dzięki silnie unerwionym ustom i językowi. Po trzecim etapie w kalendarzu skoków rozwojowych dziecko wodzi wzrokiem za osobami i przedmiotami, chwyta zabawki, odkrywa piszczenie i gruchanie oraz odpycha się nóżkami podczas leżenia.

Czwarty skok rozwojowy – rozumienie wydarzeń

Między 14. a 19. tygodniem życia następuje czwarty skok rozwojowy, skupiony na rozumieniu wydarzeń i ich następstw. Dziecko uczy się łączyć dźwięki w pierwsze ciągi sylab. To preludium do wypowiadania pierwszych słów. Maluszek zaczyna rozumieć związki przyczynowo-skutkowe, tzn. wie, że potrząsanie grzechotką wydobywa dźwięk, a wyciągnięcie rąk do góry oznacza prośbę o wzięcie na ręce. Może już reagować na swoje imię i rozpoznawać własne odbicie w lustrze.

Umiejętności motoryczne również się rozwijają – maluch próbuje raczkować, przewraca się z brzucha na plecy i z powrotem, wspiera się na rączkach i unosi tułów. Potrafi również przerzucić zabawkę z jednej dłoni do drugiej, co świadczy o postępie w koordynacji ruchowej. Ten okres jest szczególnie ważny dla rozwoju zdolności poznawczych i motorycznych, które będą podstawą dla kolejnych osiągnięć rozwojowych.

Piąty i szósty skok – kategorie i relacje

Piąty skok rozwojowy między 22. a 26. tygodniem życia koncentruje się na relacjach międzyludzkich. Około półroczne dziecko może okazywać lęk przed nieznajomymi osobami i przejawiać lęk separacyjny. Nie rozumie jeszcze, że rodzic, który wychodzi, na pewno wróci.

Motoryka dziecka znacznie się poprawia – potrafi samodzielnie siadać, chwytać przedmioty przy użyciu kciuka i palca wskazującego oraz lepiej koordynować ruchy. Wykazuje zainteresowanie obrazkami w książeczkach i uważnie przygląda się nowo poznanym osobom.

Szósty skok przypada między 36. a 40. tygodniem i dotyczy myślenia kategoriami. Dziecko między 9. a 10. miesiącem życia rozwija inteligencję emocjonalną i zaczyna gestykulować. To okres intensywnego poznawania świata i wzrostu ciekawości.

Po szóstym skoku maluch zaczyna rozróżniać kształty, okazuje emocje, tuli swoje zabawki, ogląda się w lustrze i sam angażuje się w zabawę. Te zdolności świadczą o istotnym rozwoju umiejętności poznawczych oraz emocjonalnych.

Siódmy skok rozwojowy – sekwencje i pierwsze kroki

Ostatni skok w pierwszym roku życia następuje między 41. a 46. tygodniem, tuż przed pierwszymi urodzinami. Dziecko zaczyna rozumieć sekwencje działań, tj. wie, że po zabawie należy posprzątać zabawki, interesuje się układaniem klocków i prostymi puzzlami.

Maluszek chętnie naśladuje odgłosy zwierząt, powtarza pierwsze słowa i obserwuje starsze rodzeństwo. Potrafi wskazać palcem przedmiot, który chce otrzymać, i próbuje go nazwać. Zaczyna świadomie używać słów tak i nie.

Zdolności motoryczne wyraźnie się rozwijają – maluch dopasowuje elementy do kształtów, zaczyna rysować, stawia pierwsze kroki i wspina się na meble. Ten etap sygnalizuje przejście z etapu niemowlęcego do małego dziecka.

Indywidualność rozwoju i wsparcie rodzica

Każde dziecko rozwija się we własnym, indywidualnym tempie. Niemowlęta mogą mieć preferencje i skupiać się bardziej na jednych umiejętnościach kosztem innych podczas danego skoku. To zjawisko jest całkowicie naturalne i nie powinno niepokoić rodziców. Terminy skoków rozwojowych są orientacyjne – mogą wystąpić nieco wcześniej lub później. Rodzice mogą wspierać rozwój malucha, stosując różnorodne bodźce – na przykład przyklejając na stópki miękkie naklejki o różnych fakturach, aby zachęcić dziecko do eksploracji własnych kończyn.

W przypadku wcześniaków skoki rozwojowe pojawiają się zgodnie z wiekiem korygowanym, liczonym od planowanego terminu porodu, a nie rzeczywistej daty urodzenia. Dzieje się tak, ponieważ rozwój układu nerwowego przebiega zgodnie z czasem od poczęcia. Jeśli rodzice mają wątpliwości dotyczące rozwoju dziecka lub przebieg skoków rozwojowych różni się znacząco od normy, zawsze warto skonsultować się z pediatrą, który profesjonalnie oceni sytuację i udzieli odpowiednich wskazówek.

Artykuł powstał we współpracy z programem edukacyjnym dla rodziców Nestlé FamilyNes.