Obecnie nie tylko wśród pielęgniarek oraz położnych, ale również w środowisku lekarskim toczy się debata na temat prawnej dopuszczalności wykonywania zabiegów kosmetycznych przez osoby, które nie posiadają wykształcenia lekarskiego. Głównie dotyczy ona czynności inwazyjnych polegających m.in. na wstrzykiwaniu kwasu hialuronowego pod powłokę skórną.

Głosy specjalistów z kręgów lekarskich wskazują na możliwość wykonywania takich zabiegów tylko i wyłącznie przez osoby posiadające uprawnienia do wykonywania zawodu lekarza. Uzasadnienia takiego stanowiska są natomiast różnorodne, poczynając od zakwalifikowania czynności stricte kosmetycznych do kategorii świadczeń zdrowotnych, a kończąc na stwierdzeniu, że owe czynności nie są takimi świadczeniami i dlatego właśnie nie mogą być wykonywane przez osoby wykonujące zawód pielęgniarki czy położnej. Ponadto argumenty przedstawiane przez towarzystwa naukowe zrzeszające lekarzy zostają złudnie nakierowane na dobro pacjenta, które ich zdaniem zostaje zagrożone w przypadku wykonywania zabiegów kosmetycznych przez osoby niebędące lekarzami. W oparciu jednak o obowiązujące przepisy, które nie regulują powyższej sprawy w sposób kompleksowy, można powyższe argumenty odeprzeć oraz przedstawić odmienne stanowisko, zgodnie z którym pielęgniarki oraz położne posiadają wystarczające uprawnienia do wykonywania zabiegów stricte kosmetycznych.

Na wstępie należy wyjaśnić, iż zgodnie z koncepcjami zaaprobowanymi przez doktrynę oraz orzecznictwo, w zakresie bardzo ogólnego pojęcia, którym jest zabieg kosmetyczny, należy rozróżnić dwie kategorie, a mianowicie zabiegi kosmetyczne, które mają charakter leczniczy oraz zabiegi kosmetyczne zmierzające tylko i wyłącznie do poprawy urody tj. zabiegi stricte estetyczne. Kolejno wskazać należy, iż mając na uwadze powyższe spostrzeżenie oraz analizując definicje legalne świadczenia zdrowotnego, nasuwa się oczywisty wniosek, zgodnie z którym zabiegi stricte estetyczne nie mieszczą się w zakresie pojęcia świadczenia zdrowotnego. Ponadto podkreślić należy, że na gruncie obowiązującego prawa wykonywanie takich zabiegów nie doczekało się jakiejkolwiek odrębnej regulacji, która ustanawiałaby dla nich jakiś szczególny reżim prawny. Co za tym idzie – poglądy o niedopuszczalności wykonywania takich czynności przez pielęgniarki oraz położne należy uznać za niesłuszne.

W tym miejscu należy podkreślić, że zgodnie z Ustawą z dnia 14 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki oraz położnej wykonywanie tych zawodów polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, które zostały przykładowo wymienione dla każdego zawodu z osobna. Jednocześnie zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowie w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego, część z nich osoby te mogą wykonywać nawet bez kontroli ze strony lekarza. Oznacza to, że posiadają one wystarczającą wiedzę oraz umiejętności, aby podejmować się czynności leczniczych polegających nawet na kaniulacji żył czy podawaniu produktów leczniczych drogą dożylną i domięśniową.

W świetle powyższego oraz faktu, że wykonywanie zabiegów kosmetycznych nie zostało usankcjonowane przez ustawodawcę w żadnym konkretnym akcie prawnym, należy uznać, że pielęgniarki oraz położne mają prawo samodzielnie wykonywać czynności stricte kosmetyczne. Wynika to natomiast z okoliczności, że skoro osoby te mają uprawnienia do wykonywania bardziej skomplikowanym czynności leczniczych, to tym bardziej posiadają fachową wiedzę do wykonywania czynności, które nie są świadczeniami zdrowotnymi.

Na marginesie warto również pokrótce odnieść się do zarzutów pojawiających się w stosunku do środowiska pielęgniarskiego, zgodnie z którymi osoby posiadające wykształcenie pielęgniarki czy położnej wykonując zabiegi kosmetyczne, narażają zdrowie pacjentów. Nie sposób jednak zgodzić się z takimi doniesieniami, ponieważ osoba poddająca się takim zabiegom nie może być uznawana za pacjenta stosownie do ustawy o prawach pacjenta i o Rzeczniku Praw Pacjenta.

Wszystkie przedstawione powyżej rozważania, które w dużej mierze zostały oparte na stanowiskach doktryny, znajdują również poparcie w orzecznictwie sądów powszechnych. Choć materiał w tym zakresie jest jeszcze ograniczony, ze względu na brak rozstrzygnięcia tej kwestii przez Sąd Najwyższy, to jednak najnowsze wyroki sądów powszechnych wyrażają aprobatę nie tylko dla zabiegów czysto kosmetycznych wykonywanych przez pielęgniarki czy położne, ale również przez kosmetyczki. Analiza rozstrzygnięć wydawanych przez te sądy prowadzi po pierwsze do wniosku, że wśród zabiegów estetycznych należy wyróżnić grupę czynności podejmowanych jedynie w celu upiększenia ciała i poprawienia wyglądu zewnętrznego, które są pozbawione charakteru terapeutycznego czy leczniczego. Po drugie w orzeczeniach tych sądy podkreślają, że przerwanie ciągłości skóry w konsekwencji wykonania czynności o ww. charakterze, nie jest jedynie domeną lekarza, ponieważ ma to również miejsce w studiach tatuażu, gabinetach podologicznych czy podczas mikropigmentacji. Ponadto w jednym z wyroków Sąd Okręgowy w Olsztynie dokładnie wskazał, że uprawnienia do wstrzykiwania kwasu hialuronowego posiadają osoby o kwalifikacjach kosmetyczki. Świadczy to więc o tym, że tym bardziej takie czynności mogą wykonywać pielęgniarki czy położne.

Już na zakończenie należy jednak przypomnieć, że w przypadku podjęcia się wykonywania zabiegów stricte kosmetycznych przez osoby posiadające wykształcenie pielęgniarskie czy położnicze nie można zapomnieć o każdorazowym zakwalifikowaniu konkretnego klienta do zabiegu. Oznacza to, że osoba wykonująca taki zabieg musi po pierwsze, przeprowadzić ocenę danego przypadku pod kątem możliwości wystąpienia niepożądanych skutków ubocznych. Po drugie, ocena ta musi być rzetelna oraz pozwolić na uchronienie klienta przed uszkodzeniem ciała. Po trzecie, należy pamiętać o poinformowaniu osoby poddającej się danej czynności o potencjalnym ryzyku związanym z jej przeprowadzeniem oraz o uzyskaniu od niej pisemnej zgody na wykonanie konkretnego zabiegu.

Autorzy: Bartosz Majda/ adwokat/ Partner Zarządzający/ Majda Strzyżewska Kancelaria Adwokacka Sp. P. Julia Gabryelczyk / prawnik / Majda Strzyżewska Kancelaria Adwokacka Sp. P.

Zapraszamy do udziału w Ogólnopolskiej Konferencji Szkoleniowej dla Pielęgniarek i Położnych. Zabiegi estetyczne możliwością rozwoju zawodowego pielęgniarek i położnych – 17 lutego 2018 r. w Poznaniu.
Szczegółowe informacje i rejestracja: www.ipze.pl