Praca pielęgniarek w niewłaściwej obsadzie zwiększa ryzyko błędów medycznych, co może skutkować konsekwencjami prawnymi dla szpitala.

Stanowisko Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki. 

Kto odpowiada za zabezpieczenie pacjentów we właściwą obsadę pielęgniarską w oddziałach szpitalnych oraz jakie przepisy prawa regulują obsadę pielęgniarską w OaiIT.

Do Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki wpłynęły pytania:

1. Jakie przepisy prawa regulują obsadę pielęgniarską w OA i IT ?

2. Kto odpowiada za zabezpieczenie pacjentów we właściwą obsadę pielęgniarską w oddziałach szpitalnych?

Mimo wielu uregulowań dotyczących norm zatrudnienia i obsady pielęgniarskiej nadal, nader często, zdarzają się sytuacje, w których mamy do czynienia z niewystarczającą obsadą pielęgniarską na dyżurach, podczas których jedna pielęgniarka sprawuje opiekę nad kilkunastoma lub nawet ponad dwudziestoma pacjentami. Zwracam uwagę na to, że zezwolenie na takie ustawienie harmonogramu pracy, uniemożliwia zapewnienie właściwej opieki i szybkiej reakcji, np.: w stanach nagłych, takich jak pogorszenie stanu pacjenta, nagłe zatrzymanie krążenia czy upadki. Brak odpowiedniej liczby personelu pielęgniarskiego prowadzi do przeciążenia, zwiększa ryzyko popełnienia błędów, a to może skutkować konsekwencjami prawnymi dla placówki oraz personelu pielęgniarskiego.

Ponadto, zgodnie z ustawą o prawach pacjenta, szpital jest zobowiązany do zapewnienia personelu gwarantującego bezpieczeństwo chorych.

Poruszony problem, niewystarczającej obsady pielęgniarskiej na dyżurach, dotyczy nie tylko oddziałów zachowawczych, również można zauważyć, że omawiany problem dotyczy również oddziałów intensywnej terapii.

Aspekty prawne i standardy opieki

1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia – choć nie ma jednego konkretnego przepisu, który określa minimalne normy zatrudnienia pielęgniarek na wszystkich oddziałach, to w intensywnej terapii obowiązuje zasada 1:1 lub 1:2 (jedna pielęgniarka na jednego/dwóch pacjentów).

2. Prawo pacjenta do należytej opieki – zgodnie z ustawą o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, placówka musi zapewnić personel gwarantujący bezpieczeństwo chorych.

3. Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej – pielęgniarka nie powinna wykonywać pracy w warunkach, które narażają pacjentów na niebezpieczeństwo.

Aktualnie, na dzień 28 kwietnia 2025 r., obsada pielęgniarska w oddziałach anestezjologii i intensywnej terapii (OA i IT) w Polsce regulowana jest przez następujące przepisy prawa:

1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 grudnia 2016 r. w sprawie standardów organizacyjnych opieki zdrowotnej w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii.

To rozporządzenie określa szczegółowe wymagania dotyczące organizacji opieki zdrowotnej w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii, w tym normy zatrudnienia pielęgniarek. Zgodnie z załącznikiem nr 1 do rozporządzenia, minimalna obsada pielęgniarska w OA i IT powinna wynosić co najmniej 2,2 etatu pielęgniarki anestezjologicznej na jedno stanowisko intensywnej terapii. Dodatkowo, w przypadku udzielania świadczeń z zakresu anestezji, wymagany jest równoważnik 1 etatu pielęgniarki anestezjologicznej.

2. Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej Ustawa ta reguluje zasady wykonywania zawodów pielęgniarki i położnej, w tym wymagania dotyczące kwalifikacji zawodowych oraz kształcenia podyplomowego. Zgodnie z ustawą, pielęgniarka pracująca w OA i IT powinna posiadać odpowiednie kwalifikacje, takie jak ukończona specjalizacja w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki lub kurs kwalifikacyjny w tym zakresie.

3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 grudnia 2018 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego

Rozporządzenie to określa minimalne wymagania dotyczące personelu medycznego w oddziałach szpitalnych, w tym w OA i IT. Zgodnie z jego zapisami, świadczeniodawca jest zobowiązany do zapewnienia odpowiedniej liczby personelu medycznego, w tym pielęgniarek, posiadających kwalifikacje odpowiednie do rodzaju udzielanych świadczeń.

4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie standardów postępowania medycznego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii.

To rozporządzenie określa standardy postępowania medycznego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii, w tym wymagania dotyczące personelu medycznego.

Zgodnie z jego zapisami, w oddziale intensywnej terapii  powinna być zapewniona całodobowa opieka pielęgniarska, a każda pielęgniarka powinna posiadać odpowiednie kwalifikacje zawodowe.

5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotów wykonujących działalność leczniczą Rozporządzenie to określa wymagania dotyczące pomieszczeń i urządzeń w podmiotach wykonujących działalność leczniczą, w tym w OA i IT. Zgodnie z jego zapisami, w oddziale intensywnej terapii powinny być zapewnione odpowiednie warunki lokalowe i techniczne, umożliwiające sprawowanie opieki pielęgniarskiej na najwyższym poziomie.

6. Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (D z . U .2014.1138) Zgodnie z art. 50 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (D z . U .2014.1138) minimalne normy zatrudnienia ustala kierownik podmiotu leczniczego po zaciągnięciu opinii przedstawicieli organów samorządu pielęgniarek i położnych oraz związków zawodowych pielęgniarek i położnych działających na terenie podmiotu.

Podsumowanie

Ryzyko przy zbyt małej obsadzie:

• Nagłe zatrzymanie krążenia – jedna pielęgniarka nie jest w stanie samodzielnie prowadzić resuscytacji i jednocześnie wezwać pomocy czy podać leków.

• Zbyt długi czas reakcji – jeśli pacjenci wymagają intensywnego nadzoru, a pielęgniarka jest sama, nie ma możliwości odpowiednio szybko zareagować na każde zagrożenie.

• Zmęczenie i błędy – praca w niedoborowej obsadzie zwiększa ryzyko błędów medycznych, co może skutkować konsekwencjami prawnymi dla szpitala.

W związku z powyższym wnoszę o podjęcie działań mających na celu dostosowanie liczby pielęgniarek do rzeczywistych potrzeb oddziałów, w tym rozważenie zwiększenia liczby etatów lub zmiany organizacji pracy w taki sposób, aby każda pielęgniarka mogła realnie zapewnić pacjentom należytą opiekę.

Z wyrazami szacunku
mgr piel. Małgorzata Pniak
Konsultant Wojewódzki
w dziedzinie pielęgniarstwa
anestezjologicznego i intensywnej opieki

email: [email protected]