Nowe zasady wynagradzania pielęgniarek „powinny opierać się na posiadanych umiejętnościach i pozyskiwanych uprawnieniach do wykonywania kolejnych procedur”.
Szanowni Państwo
Jestem pod dość negatywnym wrażeniem dyskusji toczącej się pomiędzy pielęgniarkami grupy 2, 5 i 6, również na łamach Portalu Pielęgniarki.info.pl (co może, a czego nie może robić pielęgniarka grupy 6). Uważam, że zmierza ona (dyskusja) w złym kierunku. Spróbowałem spojrzeć na pogłębiający się konflikt w grupie zawodowej pielęgniarek i położnych przez zupełnie inny pryzmat, mianowicie finansowania systemu ochrony zdrowia. Wydawnictwo Makmed wydało moją książkę pt. „System ochrony zdrowia w Polsce. Zdrowiu na ratunek”.
Pominę tu aspekt tego co uprawniało mnie do napisania takiej analizy. Rozdział nr 8 analizy poświęcony jest finansowaniu systemu ochrony zdrowia i potencjalnych nowych źródeł tego finansowania. Jedna z części szczegółowych rozdziału nr 8 dotyczy nowelizacji ustawy o sposobie ustalania minimalnego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych, ale oprócz samego wskaźnika waloryzacji zajmuje się również szczególnym finansowym problemem ustawy, jakim jest podział pielęgniarek i położnych na grupy 2, 5 i 6.
Poniżej część opracowania traktująca o grupie zawodowej pielęgniarek i położnych.
Z wyrazami szacunku
Cezary Pakulski, dr hab. n. med.
intensywista, anestezjolog, medyk ratunkowy
Ustawa o sposobie ustalania minimalnego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych wymaga pilnej i dogłębnej nowelizacji. Uchwalenie w 2022 roku obecnie obowiązującej wersji nowelizacji tej ustawy skutkowało wyraźną poprawą zarobków w ochronie zdrowia z wszelkiego tego pozytywnymi konsekwencjami, ale stało się też początkiem nieporozumień i waśni w grupie zawodowej pielęgniarek i położnych, a zła konstrukcja wpisanego w ustawę mechanizmu corocznej waloryzacji uznawana jest dzisiaj za współwinną katastrofy finansów publicznych w ochronie zdrowia.
Jednym z kosztotwórczych czynników obecnie obowiązującej ustawy są współczynniki pracy i nieprawidłowe zasady finansowania pielęgniarek i położnych (grupy 2, 5 i 6). Już same procesy sądowe, w których pielęgniarki i położne z grup zawodowych 5 i 6 pozywają swoje szpitale w związku z różnym wycenianiem wykonywanych świadczeń medycznych oraz z nieuzasadnionym kwalifikowaniem do grup zawodowych 5 lub 6, generują ogromne straty finansowe szpitali, a więc pośrednio również NFZ. Koszt realizacji już zasądzonych wyroków o wypłatę odszkodowania i tych wyroków, które mogą zostać zasądzone, a które dotyczą tylko okresu do 30 czerwca 2024 roku, to rząd 7 miliardów złotych (średnio 100 tysięcy złotych/1 pielęgniarkę lub położną), a przecież zdążył już upłynąć kolejny rok obowiązywania ustawy i rozpoczął się następny [1].
Procedowanie nad przygotowanym przez Zarząd Krajowy Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Położnych (ZK OZZPiP) obywatelskim projektem ustawy o zmianie ustawy o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych[2], nie można traktować jako działanie poważne i na rzecz poprawienia ustawy. Projekt ZK OZZPiP, który można sprowadzić wyłącznie do propozycji spłaszczenia różnic płacowych między grupami zawodowymi pielęgniarek i położnych, samą ustawę komplikuje i nie rozwiązuje ani jednego z zasadniczych jej problemów.
W tym miejscu trzeba przypomnieć, że to w wyniku działania ZK OZZPiP oraz Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych (NIPiP) ogromne różnice płacowe w środowisku pielęgniarek i położnych w ogóle powstały. ZK OZZPiP oraz NIPiP w „Porozumieniu z dnia 9 lipca 2018 pomiędzy OZZPiP, NIPiP, MZ i NFZ” same zainicjowały prace nad zmianą współczynników pracy określonych w ustawie z dnia 8 czerwca 2017 r. o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych, „tak aby współczynniki te odzwierciedlały wykształcenie, kompetencje oraz odpowiedzialność” (Paragraf 1 punkt 9 Porozumienia)[3]. Zarówno ZK OZZPiP, jak i NIPiP zobowiązały się do pracy nad nowelizowaną ustawą w ramach Rady Dialogu Społecznego (RDS). Dopiero gdy procedowanie w ramach RDS ruszyło, ZK OZZPiP i NIPiP swój udział w pracach gremium zawiesiły. Za późno.
Obecny projekt obywatelski przygotowany przez ZK OZZPiP podnoszący współczynniki pracy dla grup 5 i 6, a w konsekwencji zmniejszający różnicę pomiędzy współczynnikami pracy w grupach 2, 5 i 6 (z 1,29–1,02–0,94 na 1,29–1,19–1,09) należy traktować wyłącznie jako próbę naprawy wcześniej popełnionych błędów[4]. Nawet opinia samych pielęgniarek i położnych (ta prezentowana np. przez portal pielęgniarki.info.pl), dla samego projektu, jak i ZK OZZPiP, jest druzgocąca: „Projekt autorstwa związku pielęgniarek wprost łamie Kodeks pracy gwałcąc świętą zasadę: jednakowe wynagrodzenia za jednakową pracę. Jest oburzające, że związek zawodowy zrzeszający pielęgniarki i położne walcząc z patologią obecnej ustawy o wynagrodzeniach personelu pielęgniarskiego, przesyła do sejmu projekt ustawy, który zawiera regulacje sprzeczne z prawami pracowniczymi”[5].
Jest jeszcze jeden powód, dla którego projekt powinien już dawno zostać odrzucony. Według wstępnych, szacunkowych obliczeń, zrealizowanie zapisów projektu ma kosztować co najmniej 10 mld zł rocznie, tyle że pielęgniarki i położne, pomimo wyższych poziomów wynagrodzeń po uchwaleniu nowelizacji w prezentowanej formie, w dalszym ciągu będą miały powód do pozywania własnych szpitali za niesprawiedliwy sposób wynagradzania (różna płaca za tę samą pracę). To wygeneruje kolejne koszty dla NFZ.
W kwestii usunięcia obowiązujących zasad finansowania pielęgniarek i położnych (grupy 2, 5 i 6), rozwiązaniem jest ścisłe powiązanie płac z posiadanymi kwalifikacjami, kompetencjami, zawodowym doświadczeniem i odpowiedzialnością. Nowe zasady powinny opierać się na posiadanych umiejętnościach i pozyskiwanych uprawnieniach do wykonywania kolejnych procedur. Podobny sposób zawodowej gradacji powinien dotyczyć również pielęgniarek i położnych zawierających z pracodawcą umowy cywilno-prawne.
Wszystkie propozycje powinny zostać przygotowane w ciągu kolejnych 6 miesięcy. Celem ostatecznym powinno być kierowanie się ku zasadom zaawansowanej praktyki pielęgniarskiej[6].
Docelowo wprowadzane zmiany powinny mieć charakter systemowy i powinny objąć wszystkie grupy zawodów medycznych oraz pracowników działalności podstawowej, w oparciu o spójną politykę płacową w całym sektorze ochrony zdrowia. Patrząc na obecną tabelę współczynników pracy, jedynie w przypadku grupy zawodowej lekarzy i lekarzy dentystów znajdujemy kompetencyjne uzasadnienie dla stopniowania wartości współczynników pracy: lekarz stażysta – grupa 4, lekarz bez specjalizacji – grupa 3, lekarz w trakcie specjalizacji lub ze specjalizacją I stopnia – grupa 2 (propozycja nowej grupy) oraz lekarz ze specjalizacją pełną – grupa 1.
Ukończenie konkretnego etapu szkolenia podyplomowego daje lekarzom i lekarzom dentystom określone odpowiednimi dokumentami, konkretne zwiększenie kompetencji. W przypadku pielęgniarek i położnych trudno mówić o takiej prawidłowości. Pielęgniarki nie zdobywają szczególnych uprawnień po uzyskaniu tytułu specjalisty w dziedzinie medycznej czy po ukończeniu kursu kwalifikacyjnego. Z drugiej strony, samo uzyskanie tytułu zawodowego magistra nie musi być tożsame z podniesieniem w szczególny sposób kwalifikacji i kompetencji zawodowych czy z pozyskaniem znaczącego doświadczenia zawodowego.
[1] https://www.termedia.pl/mz/Ustawy-niezgody,54342.html; https://www.pielegniarki.info.pl/aktualnosci/pielegniarki-rosna-dlugi-szpitali-wobec-pielegniarek-kto-je-sfinansuje [dostęp: 16.07.2025].
[2] https://orka.sejm.gov.pl/Druki10ka.nsf/0/83190220DAD8294BC1258A6D0066A608/%24File/33.pdf [dostęp: 16.07.2025].
[3] http://www.oipip.krosno.pl/media/pliki/09072018/Porozumienie.pdf [dostęp: 16.07.2025].
[4] https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170001473/U/D20171473Lj.pdf; https://orka.sejm.gov.pl/Druki10ka.nsf/0/83190220DAD8294BC1258A6D0066A608/%24File/33.pdf [dostęp: 16.07.2025].
[5] https://www.pielegniarki.info.pl/aktualnosci/zarobki-pielegniarek-posel-ustawa-jest-zla-trzeba-napisac-ja-od-poczatku [dostęp: 16.07.2025].
[6] https://www.prawo.pl/zdrowie/european-nursing-action-zalozenia,532107.html; https://www.prawo.pl/zdrowie/zaawansowana-praktyka-pielegniarek-ruszaja-prace,532393.html [dostęp: 17.07.2025].
autor: Cezary Pakulski, dr hab. n. med.
